پوسیدگی دندان چیست و چه علائمی‌‌دارد؟

پوسیدگی دندان و ایجاد حفره در دندان‌ها‌‌ می‌‌تواند به دلایل مختلفی مانند عدم مراقبت صحیح از دندان‌ها ،ایمپلنت اقساطی در رشت  استفاده نکردن از مسواک و خمیر دندان ضد پوسیدگی و عدم توجه کافی به رعایت بهداشت دهان و دندان رخ دهد. پوسیدگی دندان نوعی بیماری پیشرونده است و در صورتی که به موقع کنترل و درمان نشود‌‌ می‌‌تواند موجب از بین رفتن دندان شود. پوسیدگی دندان دارای علائمی‌‌است که باید آن‌ها  را جدی گرفت. از جمله این علائم‌‌ می‌‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• درد دندان
• وجود لکه‌های سفید روی دندان
• ایجاد بوی بد در دهان
• حساس شدن دندان‌ها  به سرما و گرما
• بروز لکه‌های سیاه روی دندان

ابزارهای کاربردی برای ترمیم و پرکردن دندان

یکی از بهترین روش‌های درمانی برای پوسیدگی دندان، پر کردن دندان‌ها  است که با استفاده از مواد مخصوصی انجام‌‌ می‌‌شود. برای درمان پرکردگی از ابزارهای متفاوتی دندان‌پزشک استفاده‌‌ می‌‌کند تا مواد را به خوبی در دندان جایگذاری نماید. از جمله مواد و وسایل مورد نیاز ترمیم دندان‌‌ می‌‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• سرنگ تزریق

از این وسیله برای تزریق بی‌حسی استفاده‌‌ می‌‌شود و کارپول بی‌حسی درون و سر سوزن بر سر این وسیله نصب‌‌ می‌‌شود. 

• توربین

توربین و اینسترومنت وسیله‌ای برای تراش‌‌ مینا‌ و عاج دندان بوده که از قدرت و دور زیادی برخوردار است. از رایج‌ترین‌ انواع توربین‌‌ می‌‌توان به نوع تکمه‌ای یا پوش باتن و آچاری اشاره نمود. 

• فرز فیشور

از این نوع فرز در دندان‌پزشکی برای تراش پر قدرت‌‌ مینا و عاج دندان استفاده‌‌ می‌‌شود. این فرز دارای سری تخت بوده و در اکثر مواقع از فرزها با نوار سیاه، سبز و آبی استفاده‌‌ می‌‌کنند.  

• آنگل

جهت برداشتن پوسیدگی‌های عاج دندان از آنگل استفاده‌‌ می‌‌کنند. البته از فرزهایی مثل پیزوریمر و گیتس گلیدن نیز برای تخلیه گوتای داخل کانال دندان نیز استفاده‌‌ می‌‌کنند.

• ایراموتور

آنگل بر سر ایراموتور قرار‌‌ می‌‌گیرد و موجب ایجاد شدن نیروی رانش در آنگل‌‌ می‌‌شود. 

• پنس

پنس از کاربردی‌ترین‌ لوازم در دندان‌پزشکی است که جهت برداشتن اقلام مختلفی مانند مواد روت کانال دندان، رول پنبه، نوار کاربن، نوار ماتریکس، توربین و انواع فرزهای آنگل استفاده‌‌ می‌‌کنند. 

• سوند

سوند نیز یکی دیگر از مواد و وسایل مورد نیاز ترمیم دندان است که برای تشخیص پوسیدگی، درآوردن نخ زیر لثه، تمیز کردن اطراف دندان از ماده قالبگیری و سمان دندان‌پزشکی، بررسی عمق شیار لثه و به عنوان کارور مورد استفاده قرار‌‌ می‌‌گیرد. 

• آینه دندان‌پزشکی

آینه دندان‌پزشکی از رایج‌ترین‌ لوازم در این حوزه است که از آن برای مشاهده دیواره‌های دندان، لثه و کنار زدن زبان استفاده‌‌ می‌‌کنند.

• کندانسور

از قلم فلزی کندانسور جهت متراکم سازی آمالگام درون حفره تراشیده شده استفاده‌‌ می‌‌کنند. نوعی از این قلم نوک تخت دارای دو سر با قطرهای متفاوت است. 

• برنیشر

برنیشر نیز نوعی قلم برای صیقلی کردن سطح آمالگام است. سطح آمالگام باید کاملا صاف و صیقلی باشد تا مانع از چسبیدن پلاک‌‌ می‌‌کروبی به دندان و پوسیدگی آن گردد. 

• رول پنبه

برای ایزولاسیون دندان‌ها  و جلوگیری از نفوذ بزاق به ناحیه دندان از رول پنبه استفاده‌‌ می‌‌کنند. این وسایل داخل ظرف کشودار کوچکی تعبیه شده‌اند تا هنگام برداشتن یک رول پنبه دیگر رول پنبه‌ها  آلوده نشوند.

• قلم دایکال یا دایکال کری یر

این قلم‌ها  شبیه برنشیر بوده و سر کروی کوچکی دارند، البته قلم‌های دایکال کری یر نسبت به برنیشرها کوتاه‌تر است. 

• تیغ بیستوری و دسته

از تیغ‌های بیستوری برای جراحی و برداشتن از لثه استفاده‌‌ می‌‌کنند.

• اسپاتول محکمه

از این اسپاتول‌ها برای مخلوط کردن سیمان و مواد قالبگیری استفاده‌‌ می‌‌کنند.

• کارور

کارور نوعی قلم فلزی است که برای درآوردن کاسپ‌های دندان که روی آمالگام هنوز سفت نشده‌اند استفاده‌‌ می‌‌شود. 

• گوده شیشه‌ای

از آن برای مخلوط کردن دورآلی استفاده‌‌ می‌‌کنند. 

• اکسکویتور

این قلم نوکی مانند قاشق دارد و به علت تیز بودن به راحتی‌‌ می‌‌تواند پوسیدگی‌ها  را در ترمیم دندان یا پالپ دندان در پالپوتومی‌‌ اطفال جدا کند.

• هچن

هچت نیز نوعی قلم نوک تیز است که از آن به منظور صاف سازی کف حفره و لبه‌های تراش خورده دندان استفاده‌‌ می‌‌کنند. 

• مارجین تریمر

از این ابزار جهت مسطح کردن لبه تراش خورده دندان استفاده‌‌ می‌‌شود. 

• اسلب یا بلوک شیشه ای

اسلب برای قرار دندان سمان و یا قراردادن وارنیش روی آن به کار‌‌ می‌‌رود.

• پین داخل عاج

این پین ۱‌‌ میلیمتری در عمق ۲‌‌ میلیمتری عاج کاشته‌‌ می‌‌شود و موجب افزایش چسبندگی و استحکام ماده ترمیمی‌‌ به دندان‌‌ می‌‌شود. 

• ماتریکس هولدر آیوری

نوار ماتریکس آیوری در این گیره‌ها  قرار‌‌ می‌‌گیرد.

• نوار ماتریکس تافل مایر

از این نوار برای ترمیم حفره‌های دو سطحی و سه سطحی استفاده‌‌ می‌‌کنند.

• نوار ماتریکس آیوری

این نوار جهت ترمیم‌های دو سطحی مورد استفاده قرار‌‌ می‌‌گیرد. 

• آمالگام کریر

از این ابزار برای برداشتن آمالگام تازه مخلوط شده و قرار دادن آن درون حفره دندان استفاده‌‌ می‌‌کنند.

• نوار کاربن

از نوار کاربن به منظور مشخص کردن نقاطی از ترمیم که بلندتر از حد لازم شکل داده شده‌اند استفاده‌‌ می‌‌کنند. 

• وارنیش

از مایع وارنیش برای کاهش ریزنشت باکتری‌ها  به زیر ترمیم‌های آمالگام استفاده‌‌ می‌‌شود.

• برس وارنیش یا‌‌ می‌‌کروبراش

از این برس جهت آغشته کردن حفره دندان به وارنیش استفاده‌‌ می‌‌کنند.

مواد مورد استفاده در ترمیم و پر کردن دندان

مواد و وسایل مورد استفاده در ترمیم و پر کردن دندان از تنوع بالایی برخوردار هستند و دندان‌پزشک با توجه به شرایط بیمار و‌‌ میزان پوسیدگی دندان تصمیم‌‌ می‌‌گیرد که از کدام نوع ماده استفاده کند. از جمله انواع مواد پر کننده دندان‌‌ می‌‌توان به سرامیک (پورسلین)، طلا، آمالگام (نقره‌ای)، رزین کامپوزیت، پلاستیک همرنگ دندان، یونومر شیشه و گلاس آینومر اشاره نمود که در ادامه به معرفی مزایا و معایب آن‌‌ می‌‌پردازیم. 

• مزایا و معایب پر کردن دندان با طلا

این مواد دارای ماندگاری بالایی حدود ۱۰ الی ۱۵ سال هستند و حتی در بسیاری از موارد بیشتر از این دوام دارند. پر کننده‌های طلا دارای استحکام بالایی هستند و‌‌ می‌‌توانند به خوبی فشار وارد شده بر فک را تحمل کنند. از طرفی دچار خوردگی نیز نمی‌‌شوند. اما از معایب طلا به عنوان پرکننده دندان‌‌ می‌‌توان به گران بودن آن، نیاز به حداقل دو جلسه مراجعه به دندان‌پزشک برای ترمیم دندان و عدم همرنگ بودن با سایر دندان‌ها اشاره نمود.

• مزایا و معایب پر کردن دندان با آمالگام

آمالگام از با دوام‌ترین‌ پرکننده‌های دندان است که بیش از ۱۰ الی ۱۵ سال عمر‌‌ می‌‌کند و نسبت به کامپوزیت‌ها  دارای ماندگاری خیلی بیشتری است. استحکام بالای آمالگام موجب شده که بتواند فشارهای شدید فک را به خوبی تحمل کند. به همین دلیل معمولا برای پر کردن دندان‌های عقب که فشار بیشتری تحمل‌‌ می‌‌کنند از آن استفاده‌‌ می‌‌شود. این روش از ارزان‌ترین‌ روش‌های پر کردن دندان است. آمالگام در کنار تمامی ‌‌مزایا، معایبی نیز دارد که از جمله آن‌ها‌‌ می‌‌توان به رنگ نقره‌ای آمالگام، نیاز به تراشیدن بخش بیشتری از دندان برای پر کردن آن، احتمال تغییر رنگ مابقی ساختار دندان به رنگ خاکستری اشاره نمود.

• مزایا و معایب پر کردن دندان با کامپوزیت

یکی از محبوب‌ترین‌ مواد مورد استفاده در ترمیم و پر کردن دندان کامپوزیت است که به دلیل همرنگ بودن با سایر دندان‌ها  ضمن ترمیم موجب زیبایی آن‌ها  نیز خواهد شد. این ماده پیوند قوی با ساختار دندان ایجاد کرده و به راحتی جدا نمی‌‌شود. از کامپوزیت به غیر از پر کردن دندان برای ترمیم لب پر شدگی یا ترک خوردگی و همچنین بزرگتر کردن ابعاد دندان نیز استفاده‌‌ می‌‌کنند. از معایب کامپوزیت‌ها ‌‌ می‌‌توان به طول عمر کوتاه آن‌ها  که بین ۵ الی ۷ سال است اشاره نمود. از این ماده نمی‌‌توان برای پر کردن حفره‌های دندانی بزرگ استفاده نمود زیرا نمی‌‌توانند خیلی فشار را تحمل کنند. ازاین‌رو معمولا از کامپوزیت برای ترمیم دندان‌های جلو که فشار کمتری را تحمل‌‌ می‌‌کنند استفاده‌‌ می‌‌شود. علاوه بر این هزینه کامپوزیت تقریبا دو برابر هزینه آمالگام است.

• مزایا و معایب پر کردن دندان با سرامیک

در رابطه با مواد و وسایل مورد استفاده در ترمیم و پر کردن دندان باید به ماده پر کننده سرامیک نیز اشاره نمود. این ماده نسبت به کامپوزیت دارای استحکام و مقاومت بیشتری است و بیشتر‌‌ می‌‌تواند فشارهای وارد شده بر فک را تحمل کند. ازاین‌رو برای دندان‌های عقب مورد استفاده قرار‌‌ می‌‌گیرد. سرامیک‌ها دارای طول عمری بیش از ۱۵ سال هستند و مقاومت بالایی در برابر تغییر رنگ و لکه دارند و بیشتر در مواردی که زیبایی دندان خیلی اهمیت دارد از سرامیک استفاده‌‌ می‌‌کنند. اما سرامیک‌ها  معایبی نیز دارند که نباید از آن‌ها غافل بود، مانند هزینه بالای این روش و نیاز داشتن به بیش از یک جلسه درمانی اشاره نمود.

• مزایا و معایب پر کردن دندان با یونومر شیشه

این ماده پر کننده از آکریلیک و نوعی شیشه ساخته‌‌ می‌‌شود و از آن جهت پر کردن قسمت‌هایی از دندان که زیر لثه است و پر کردن دندان کودکان مورد استفاده قرار‌‌ می‌‌گیرد. این ماده به دلیل آزاد کردن فلوراید از پوسیدگی مجدد دندان جلوگیری‌‌ می‌‌کند. اما به دلیل مقاومت پایین و طول عمر کوتاه حدود ۵ سال و قیمت بالایی که دارد کمتر استفاده‌‌ می‌‌شود.

پر کردن دندان با مواد سفید بهتر است یا مواد سیاه؟

منظور از مواد سفید همان کامپوزیت و سرامیک دندان است که همرنگ دندان‌ها  هستند و مواد تیره و سیاه نیز همان آمالگام است که از اصلی‌ترین‌ مواد در ترمیم و پر کردن دندان‌ها محسوب‌‌ می‌‌شود. آمالگام به دلیل رنگ تیره‌ای که دارد موجب از بین رفتن زیبایی دندان‌ها‌‌ می‌‌شود، به همین دلیل معمولا برای دندان‌های جلویی از آن استفاده نمی‌‌کنند. فلزی که در آمالگام وجود دارد در اثر سرما و گرما دچار انبساط و انقباض‌‌ می‌‌شود و همین مسئله موجب کنده شدن آمالگام و گاهی اوقات شکستن دندان‌‌ می‌‌شود.

 این در حالی است که کامپوزیت ضمن برطرف کردن پوسیدگی و مشکلات دندان، زیبایی آن را تحت تاثیر قرار نمی‌‌دهد، ازاین‌رو گزینه مناسبی برای استفاده در دندان‌های جلویی است. البته کامپوزیت هزینه بیشتری نسبت به آمالگام دارد و دارای طول عمر کوتاه‌تری است.